Het boeddhisme staat bekend als het pad dat wegvoert van lijden, ontevredenheid en pijn (dukkha genoemd) en leidt naar een levenshouding gebaseerd op wijsheid en liefdevolle aandacht voor de wereld waarin we leven. Boeddhisme is een pad van dagelijkse beoefening.
Een belangrijk onderdeel van dit pad is de beoefening van meditatie. Door middel van het creëren van een punt van verstilling in ons leven, ontdekken we wie we zijn, los van alle drukte in ons hoofd en het drukke leven dat we wellicht leiden. Het programma dat we aanbieden vindt zijn basis in meditatie. Tijdens iedere activiteit of lesavond mediteren we met elkaar en we besteden regelmatig aandacht aan hoe het met onze meditatiebeoefening gaat (door meditatie-interviews en uitwisseling).
De meditaties die hieronder staan beschreven, gebruiken we als basis.
Het gewaarzijn van de ademhaling
Gewaarzijn is een heldere en verruimende geesteshouding. Soms wordt gezegd dat een geconcentreerde geest een gelukkige geest is en dat deze gelukkig geconcentreerde geest een ontspannen soort concentratie bezit. Dit is gewaarzijn. In meditatie ontwikkelen we deze ontspannen en aandachtige staat van zijn bewust, zodat we die ook meer en meer in het dagelijks leven kunnen toepassen. In het dagelijks leven kun je vanuit dit gewaarzijn je bezigheden met meer aandacht volbrengen, wat tot grotere voldoening leidt. Als je begint met mediteren zul je veelal bemerken dat we zelden een ontspannen en rustige geest hebben. Er zijn voortdurend gedachten, vaak meerdere door elkaar. Tijdens het gewaarzijn van de adem oefenen we ons in het ontwikkelen van de kwaliteit van gewaarzijn door middel van het richten van onze aandacht op de adem. In deze meditatie hoeven we ons maar met een ding bezig te houden: het volgen van de adem. Door het oefenen van concentratie leer je met meer aandacht in het huidige moment te zijn, zonder dat daar iets aan veranderd hoeft te worden.
De metta bhavana
In deze meditatie staat het ontwikkelen van positieve emoties centraal. Metta betekent ‘universele liefdevolle vriendelijkheid’. Het is een vriendelijkheid die van binnenuit komt; niet afhankelijk van condities, niet afhankelijk van wie er voor je staat. De Boeddha stond bekend om zijn onbegrensde vriendelijkheid voor alle levende wezens. Om te beginnen oefenen we ons in vriendelijk zijn naar onszelf. Als er geen vriendelijkheid is voor onszelf, kunnen we dit ook niet uitdragen naar anderen.
Een bekend verhaal uit de boeddhistische traditie vertelt over een koning die een monnik uitnodigde om uit te leggen waar de Dharma over ging. De monnik zei tegen de koning: “Ontwikkel het goede, laat het kwade en zuiver het hart.” De koning was teleurgesteld over deze wel zeer korte uiteenzetting. Hij had een lang betoog verwacht. De monnik antwoordde hierop: “Een kind van vijf jaar oud kan het begrijpen, maar een volwassene van 80 jaar kan het nog niet in de praktijk brengen.” In de metta bhavana proberen we onze goede en positieve intenties naar onszelf en anderen te ontwikkelen en negatieve gedachten en handelingen achterwege te laten. Daarmee ‘zuiveren’ we ons hart en worden we een vreedzamer en vriendelijker mens.
Het gewaarzijn van het lichaam
Meditatie is lastig als we weinig contact hebben met ons lichaam. We voelen dan niet goed hoe het met ons gaat en het is lastiger om de geest te richten op een object van meditatie (zoals de ademhaling of metta). Een meditatie op het gewaarzijn van het lichaam kan dan behulpzaam zijn. Bij deze meditatie richt je de aandacht op je lichaam en je loopt dit langs, bijvoorbeeld vanaf de voetzolen tot aan de kruin (of andersom). Je probeert daarbij de aandacht bij het lichaam te houden.
Binnen BCH gebruiken we deze meditatie vaak als een manier om ‘aan te komen’ op ons meditatiekussen en de overgang te maken van ons dagelijks leven naar meditatie. Gewaarzijn van het lichaam wordt in dat geval gebruikt om een goede meditatiehouding aan te nemen, de geest wat tot rust te brengen en de beslommeringen van de dag te laten voor wat ze zijn, voordat we ons richten op een ander object van meditatie.
Daarnaast zetten we het gewaarzijn van het lichaam af en toe in als volwaardige meditatie. In dat geval is het lichaam zelf het object van een langere meditatie, zonder dat we ons vervolgens op iets anders richten. Dit kan in verschillende houdingen en op verschillende manieren.
Loopmeditatie
Alle bovengenoemde meditaties kun je ook doen terwijl je loopt. We spreken dan van loopmeditatie. Binnen BCH beoefenen we loopmeditatie tijdens retraites en op meditatiedagen, ter afwisseling, tussen de verschillende zitmeditaties door. Loopmeditatie heeft als voordeel dat het vaak gemakkelijk in te passen is in het dagelijks leven en door de dag heen gelegenheid biedt tot oefenen. Daarnaast is loopmeditatie behulpzaam indien je zoveel last hebt van onrust dat zitten moeilijk is. Loopmeditatie is dan een prima alternatief.